Misschien heb je niet echt een beeld bij Montessori of heb je als beeld een school waar kinderen allemaal zelf mogen kiezen wat ze doen. Dat was namelijk wel mijn beeld. Inmiddels weet ik iets meer over Montessori.
In deze serie deel ik meerdere principes uit de Montessori-visie, zodat je steeds meer gaat begrijpen waar Montessori over gaat en om draait.
Hier vertel ik je over respect voor het kind.
Ik vind dit een van de moeilijkste blogs om te schrijven. Ten eerste omdat het zo breed is. Ten tweede omdat het heel veel weerstand oproept bij mensen. Ik ga proberen deze blog zo kort mogelijk te houden, zonder de boodschap tekort te doen. Waarschijnlijk zullen er nog meer blogs komen over dit onderwerp.
Een volwaardig lid
In Montessori wordt elk kind en elke volwassene gezien als een volwaardig lid van het gezin en van de maatschappij. Dat heeft zijn uitwerking op hoe je naar kinderen kijkt.
Kinderen zijn jonge mensen die bijna alles nog moeten leren. Het zijn mensen die het liefst het goede doen en geliefd willen zijn.
Kinderen kunnen veel en zijn tot heel veel in staat. Maar ze moeten nog wel geholpen worden. Bijvoorbeeld bij het leren omgaan met hun emoties. Alles is nieuw voor ze; de wereld, hun emoties, hun lichaam. Wij moeten ze leren hoe ze hiermee om moeten gaan.
Basis respect
Een aantal basisprincipes:
- Een kind werkt hard, bijvoorbeeld tijdens het spelen. Heb hier respect voor. Lees uitgebreid hierover in deze blog.
- Elk mens heeft zeggenschap over zijn eigen lichaam. Vraag dus toestemming (consent) voor je ze aanraakt. Geef ze een keuzemogelijkheid bij familie: ze hoeven geen kus of knuffel te geven, het kan ook een high five zijn.
- Een kind heeft recht op beweging, ze zitten niet in de gevangenis. Dit resulteert in Montessori vaak in een vloerbed (i.p.v. wiegje) en een speelmat op de grond (i.p.v. een box). Meer over bewegingsvrijheid in de volgende blog.
- Een kind verdient een excuus als we onredelijk tegen ze zijn geweest.
Ze moeten het leren
Montessori heeft veel raakvlakken met positieve discipline. Dus als je hier meer over wilt leren is dit de term waarop je moet googlen 😉.
Positieve discipline houdt in dat je niet boos wordt of straf geeft, maar dat je uit de situatie een leermoment maakt.
Stel je voor; je kind slaat een ander kind op het hoofd omdat hij graag met het speelgoed wilt.
Dit is hoe positieve discipline in praktijk werkt:
- Je verwijdert het kind uit de situatie en legt uit waarom. Rustig: "ik haal je nu weg want je hebt een ander kindje pijn gedaan, dat kan ik niet toelaten."
- Je kind moet misschien huilen of is boos. Op hun ooghoogte (dus op schoot of door je knieën) kun je nu verwoorden wat het kind ervaart. Kijk wel of hij eraan toe is; als een kind helemaal overstuur is, komt niks wat je zegt binnen. Troost dan eerst even en geef een knuffel.
- Je verwoordt wat het kind ervaart: "je vond het niet leuk dat hij dat speelgoed had, jij wilde er ook graag mee spelen. Nu voel je je gefrustreerd. Daarom sloeg je hem op zijn hoofd." Een uitgebreide woordenschat helpt kinderen zich goed te uiten. Daarom wordt er veel variatie aangeboden hierin: boos is anders dan gefrustreerd of teleurgesteld. Zo leren kinderen hoe ze zich kunnen uiten en kunnen zorgen dat ze begrepen worden.
- Stel een grens en geef een les: "Je mag niet iemand slaan op het hoofd. Dan heeft de ander pijn. Als je ook graag wilt spelen vraag je dat aan diegene. Dan zeg je: "Mag ik na jou met het speelgoed?""
- Leer hoe je het goedmaakt. In Montessori forceren we geen sorry, maar geven we zelf het goede voorbeeld. Als je kind zelf al voorstelt om sorry te zeggen en een knuffel te geven, dan bied je daar natuurlijk de ruimte voor. Als hij dat niet wil, geef dan zelf het goede voorbeeld. Loop samen met je kind naar het andere kindje en zeg: "Dat was niet aardig dat hij je sloeg. Sorry daarvoor. Kan ik iets voor je doen? Wil je misschien een pleister/knuffel/iets...?" Je kunt er ook voor kiezen meteen nadat het gebeurd is als sorry te zeggen, zodat het andere kindje leert wat normaal is.. Ligt aan de situatie.
Op deze manier help je het kind de situatie volgende keer te voorkomen. Wat leert een kind van een boze moeder of vader? Het kind weet niet hoe hij met zijn emoties moet omgaan, en moet nu ook nog met jou emoties dealen.
Het is vooral van belang dat we nadenken: hoe kan ik mijn kind laten leren van deze situatie?
Ik stond versteld toen ik de reels
van deze vrouw zag op Instagram. Zij laat in de praktijk heel goed zien wat positieve discipline doet. (Mooi ook om te zien hoe zij zich inhoudt om niet meteen gepanikeerd te reageren.)
Straffen en belonen
Straffen en belonen komt uit het behaviorisme. Dit is een visie die rond de industriële revolutie is opgekomen en het kind ziet als een leeg vat wat je kunt vullen met informatie. Maar kinderen worden al met heel veel bagage geboren en daar kunnen we op voortborduren. Kinderen zijn dus geen 'lege vaten'.
Misschien ken je wel het pavlov-effect: een hond hoort een bel en krijgt na een tijdje eten. Als dit maar vaak genoeg gebeurt komt er vanzelf een automatisme: de hond hoort een bel en hij verwacht eten, het water loopt hem al letterlijk in de mond.
Dit past heel erg binnen het behaviorisme. Hier wordt telkens uitgegaan van prikkel -> gedrag. Of gedrag -> straf, gedrag ->beloning.
In praktijk: als ik maar vaak genoeg mijn kind een tik op zijn vingers geeft als hij met zijn vork gooit, gaat hij er vanzelf mee stoppen.
Maar we zijn geen honden, we zijn mensen. Die van alle informatie die we binnenkrijgen een logisch geheel proberen te maken. Straffen en belonen blijkt ook niet te werken, kijkend naar de wetenschap. Het zorgt ervoor dat we voorwaardelijk gedrag laten zien.
Daarom blijven we weg van straffen en belonen en proberen we een leermoment te maken van de situatie.
Grenzen stellen
Heel veel mensen denken dat je dus gewoon over je heen laat lopen als je aan positieve discipline doet. Dat is echt niet waar. Als jij een grens hebt gesteld is er geen discussie en moet het gewoon gebeuren. Maar de weg daar naartoe is misschien anders dan je gewend bent.
In Montessori spreken ze over 'gentle hands', je zou kunnen zeggen 'rustige handen'.
Bijvoorbeeld; je kind moet aankleden, je moet opstaan en uiteindelijk ook op tijd naar school. Maar hij wil niet, moet misschien zelfs huilen en je hebt al geprobeerd de gedachten te verwoorden, misschien zelf afgeleid of een keuzemogelijkheid gegeven. Hij blijft zich verzetten en huilen.
Wat je nu doet is het overnemen met rustige handen. Je legt uit dat hij wel aangekleed moet worden, omdat je zo naar school moet. Je vertelt wat je doet; ik pak een shirt en doe je hoofd door het hoofdgat. Alles wat er gebeurt, omschrijf je. Alsof je een sportcommentator bent. Je blijft rustig en gebruikt niet meer druk dan nodig is.
Jouw grenzen zullen altijd gerespecteerd moeten worden, anders verlies je je gezag. Maar hoe je daar komt is met rust en zelfverzekerdheid.
Je eigen triggers
Op Instagram volg ik veel accounts die over deze manier van opvoeden gaan. Wat ik daar heb geleerd is dat jouw reactie op het gedrag van je kind niet zozeer iets zegt over het kind, maar over jouw eigen triggers.
Je triggers zijn dingen waar jij als volwassene tegenaanloopt. Het zijn ook de dingen uit je eigen jeugd die nu heel confronterend zijn. Het zijn de oude patronen, gedachten en overtuigingen die de kop op steken waardoor je boos wordt.
Het gedrag van je kind kan dus heel veel in je losmaken. En dat is niet erg. Dat is zelfs mooi, want nu heb je de kans om jezelf te onderzoeken en te helen met oude overtuigingen.
Het probleem is dat we vaak ons kind gaan lopen uitfoeteren omdat wij getriggerd zijn. Wat leren ze? Als we boos zijn is het legitiem om keihard te schreeuwen en de ander de schuld te geven. Ook hierin zit een leermoment voor hen. Je legt uit: "ik voel me heel boos en heb even tijd nodig om tot rust te komen." Je loopt naar een andere ruimte, probeert te kalmeren (dat kun jij, je bent volwassen) en je loopt weer terug als je kalm bent.
Wat heeft je kind nu geleerd? "Als ik boos ben moet ik even weglopen en tot rust komen." Mooie les toch?
Na de trigger
Heb je even een momentje voor jezelf gehad? Ben je tot rust gekomen?
Nu zijn er meerdere mogelijkheden: je bent uit je slof geschoten, of je kind moet nog iets leren.
Als je uit je slof bent geschoten, nog voor je een momentje rust had genomen, heb je iets goed te maken. Je kunt uitleggen: "sorry, ik was heel boos en het werd me even te veel. Ik heb naar je geschreeuwd/je pijn gedaan en dat had ik niet moeten doen. Wil je me vergeven?"
Als je kind echt wel iets deed wat niet oké was, kun je nu alsnog het stappenplan van ze moeten het leren volgen, maar dan misschien vanaf stap 3.
In de praktijk
Mijn baby is nu 37 weken oud in utero en behalve dat het schoppen niet altijd prettig is, kan mijn baby me nog niet echt triggeren. Ik vind het jammer dat ik je nog niet veel kan vertellen over hoe dit in de praktijk gaat, maar in de toekomst vertel ik je hier graag meer over.
Reacties
Een reactie posten