Misschien heb je niet echt een beeld bij Montessori of heb je als beeld een school waar kinderen allemaal zelf mogen kiezen wat ze doen. Dat was namelijk wel mijn beeld. Inmiddels weet ik iets meer over Montessori.
In deze serie deel ik meerdere principes uit de Montessori-visie, zodat je steeds meer gaat begrijpen waar Montessori over gaat en om draait.
Vandaag vertel ik je over playing schemas, of speelschema's. Lees ook de vorige blog over gevoelige periodes! Dat is een belangrijke basis voor deze blog.
Speelschema's
Dit concept is eigenlijk helemaal niet Montessori. De speelschema's komen van Piaget, een andere ontwikkelingspsycholoog, die wel veel overlap heeft qua visie met dr. Montessori. Beiden zagen zij kinderen niet als een leeg vat wat gevuld moest worden (behaviorisme) maar als een complex mens waarbij elke kennis voortbouwt op vorige kennis (constructivisme).
Waar dr. Montessori spreekt van gevoelige periodes, spreekt Piaget van speelschema's. Er zitten iets nuanceverschillen in, maar ze vullen elkaar mooi aan. Vandaar dat ik er toch aandacht aan geef.
Speelschema's zijn bepaalde vaardigheden die kinderen trainen. Zo is een speelschema bijvoorbeeld 'transporteren'. Dit is een concept waar ze in geïnteresseerd zijn en gedrag laten zien om dit concept te oefenen en te begrijpen. Er zijn vaak heel veel gradaties en manieren waarop een kind zo'n schema traint. In het geval van transporteren zie je kinderen die spulletjes van de ene kant van de kamer naar de andere tillen, en weer terug. Of ze brengen jou spulletjes. Soms gaan ze ook kijken hoe veel ze tegelijk kunnen dragen. Of ze hebben een wagentje en vervoeren daar spullen in.
Een gevoelige periode is een heel specifieke periode in de ontwikkeling van een kind. Speelschema's daarentegen lopen veel meer door elkaar; een kind kan geïnteresseerd zijn in een bepaald schema, maar een week later zie je er niks meer van.
Ook de onderwerpen van de twee zijn anders, en daarom goed om ze allebei te kennen, zodat je de omgeving erop kunt voorbereiden.
De speelschema's
(De speelschema's ken ik uit het Engels en heb ik vertaald.)
In dit schema vindt een kind het bijzonder interessant om dingen te verpakken. Ze trainen hiermee hun ruimtelijk inzicht.
Denk aan:
- Dingen in doosjes doen
- Zelf in een doos gaan zitten
- Dingen vullen met water of zand
- Vormen sorteren
Deze ligt in het verlengde van de vorige, maar in plaats van statische boxjes en doosjes gebruiken kinderen soepeler materiaal. Denk aan:
- Verkleden
- Met sjaaltjes of stoffen iets inpakken
- Met papier dingen inpakken
- Zichzelf verven
- Dingen verstoppen
- Zichzelf verstoppen (hut maken bijv.)
In dit schema zijn kinderen vooral bezig met hoe de wereld in elkaar zit. Wat als ik iets van boven bekijk? Wat als ik op zijn kop ga staan en alles opeens gedraaid is? Denk aan:
- Klimmen en klauteren in een speeltuin
- Ergens op gaan staan (stoel, ladder, of misschien zelfs een uitkijktoren)
- Op zijn kop gaan staan, hoofd tussen benen
- Onder de tafel gaan zitten
Kinderen die bezig zijn in dit schema houden van sorteren en vaste plekken. Deze sluit heel erg aan bij de gevoelige periode van orde en structuur die dr. Montessori beschrijft. Denk aan:
- Dingen op zijn eigen plek leggen
- Dingen sorteren
- Dingen ordenen; alles op een rijtje zetten
- Graag op hun eigen plek willen zitten
- Eten gesorteerd willen hebben (liever niet gemixt)
- Behoefte aan structuur in huis en in het dagelijkse ritme
In dit schema hebben kinderen een fascinatie voor alles wat draait. Denk aan:
- Rijden op fietsjes
- Een step omkeren en het wieltje draaien
- Autootjes
- Zelf draaien, om hun as of om een tafel o.i.d.
- In de speeltuin graag op draaiende toestellen spelen
- De wasmachine bekijken
- Cirkels tekenen
Deze is heel breed en heel moeilijk te vatten, maar het gaat over alles waarbij beweging gaande is: van boven naar beneden, zwaartekracht, heen en weer, op en neer, enzovoort. Denk aan:
- Dingen gooien
- Het verschil zien tussen een bal en een veer laten vallen
- Dingen van de trap gooien
- Zichzelf graag willen bewegen, door klimmen en klauteren
- Fascinatie voor stromend water
- Autootjes heen en weer duwen
- Dingen heen en weer brengen
Deze is ook wat abstract vind ik, maar het gaat om dingen die anders worden. Denk aan:
- Bakken (alle ingrediënten worden opeens samen een beslag)
- Verkleden (je transformeert zelf)
- Mixen (verf, eten en drinken (bah!), ingrediënten)
Hier zijn kinderen heel druk met spullen heen en weer brengen. Denk aan:
- Spullen van de ene kant naar de andere kant brengen
- Spullen vervoeren in een wagentje
- Zo veel mogelijk spullen tegelijk tillen
- Dingen verzamelen
- Dingen brengen naar jou
Hier zijn kinderen bezig met dingen verbinden en aan elkaar vast maken. Denk aan:
- Lego, duplo, magnatiles en meer van dat soort bouwmateriaal
- Het ook weer slopen
- Plakken met lijm, nieten
- Aan elkaar maken met touw
- Puzzelen
- Treinbaan
Wat kun je hier nu mee???
Leuk, die schema's, maar wat moet ik ermee? Waarom ik dit zo bij Montessori vind passen, is omdat je gaat kijken naar je kind.
Gooit je kind de hele tijd eten van de kinderstoel? Waarschijnlijk is hij bezig in het schema beweging. Hij wil weten hoe dingen naar beneden vallen. In plaats van boos te worden kun je een balletje geven tijdens het eten. In het aanbod van je speelgoed geef je een aantal dingen die hij kan gooien.
Staat hij op tafel? Het zou zomaar kunnen dat hij de wereld vanaf dat punt wil zien omdat hij bezig is met oriëntatie. Je slaat het op en kijkt hoe je kunt bijdragen aan deze fase: misschien ga je wat vaker naar de speeltuin, of til je hem hoog op in de lucht.
Misschien valt het je ook op dat de voorbeelden bij de schema's dingen zijn die kinderen zelf al oppakken. Maar er zitten ook heel veel dingen bij die je kunt aanbieden als ouder.
Let op!
Het verschil met een gevoelige periode is dus wel dat de schema's na een korte tijd weer even verdwijnen, om later weer op te duiken. Dus als je kind eenmaal interesse laat zien in verbinden, dan kan het zomaar zijn dat hij het volgende week niks meer aan vindt. Dat is oké, het komt wel weer.
Video's
Ik heb het meeste over speelschema's geleerd via deze playlist op youtube. Misschien vind je dat ook nog interessant!
Reacties
Een reactie posten